Równocześnie telewizja w najwyższym stopniu ucieleśnia cechy przemysłu. Wymaga współdziała­nia z techniką, podporządkowania harmonogramo­wi produkcji, partnerstwa z kamerą i wieloma in­nymi urządzeniami. W ten sposób telewizja wzma­ga jeszcze swój wpływ na wzorce działalności kul­turalnej.    Odmalowanie na pierwszym miejscu środowiska telewizji-młodszego mniej więcej o trzydzieści lat od radiowego — uzasadnia się w moim przeko­naniu jego większymi rozmiarami i charakterem bardziej narzucającym się uwadze publicznej.

W rzeczywistym składzie załogi są również strażnicy, bibliotekarze, obsługa sprzętu i bufetowe. Program radiowy wypracowu­ją, poza załogą, .także i osoby, które z radiem współpracują nie będąc jego pracownikami stały­mi.  Obok tych podobieństw odnotować należy nie­które z istotnych różnic.  Radio. potrzebuje< skromniejszych urządzeń’do przygotowania i emitowania swego programu. Do- tyczy to’ zarówno zagospodarowania- planu, jak aparatury , elektrycznej i elektronicznej. Rekwizy­ty radiowe to co najwyżej kilka schodków „do stąpania”, czy drzwi „do skrzypienia”. Do planu dźwiękowego należą jedynie akcesoria akustyczne (nie ma ich wiele; gdyż większość efektów jest nagrana na taśmie i wmontowywana).

Wyraźne różnice występują między radiem a te­lewizją, gdy chodzi o stosunek tych instytucji do środowisk, współdziałających na zasadzie luźnej,o to, w jaki sposób i osoby:„dochodzące” zasilają programy, i w jaki mogą się w nich wypowiedzieć oraz znaleźć w tym wsparcie dla swej działalności zawodowej.Mówiąc poprzednio o telewizgi pominąłem jej związek, ze środowiskiem muzycznym, zajmując się wyłącznie aktorami i zróżnicowaną kategorią w krótkości nazwaną intelektualistami. Telewizja ma wprawdzie swoje „Studio Gama” i takie pro­gramy, jak ‚„Camerata” czy.„Wtorek melomana”.

Rozporządzając tym atutem,-a nawet obejmując patronat nad tak dużymi imprezami, jak, festiwal . w Sopocie czy Opolu, ustępuje jednak telewizja radiu jako patron propagator muzyki.W świadomoścl^oabiorców radio jest przez mu­zykę zdominowane, dla niejednego niemal utożsa­mia się z funkcją kanału jej upowszechniania. Wie­le programów mówionych występuje w opakowa­niu muzyki. Słowo radiowe wydaje się wyłaniać z masy dźwiękowej, muzycznej. Są i odbiorcy, którzy jakby, ledwie tolerowali te słowne zakłóce­nia w potoku r muzyki.’ Radio mar’niezliczone wyspecjalizowane programy muzyczne, różne „Muzykobrania”, kapele ludowe, koncerty muzyki poważnej.

Nie będąc zmuszone do ukazywania, do aranżowania % widowiska, radio działa, z większą swobodą, z łatwością przenosi , na:antenę wiele imprez niezależnych; organizuje występy w studiu, a przede wszystkim może się posługiwać ogrom­nym materiałem nagrań. ^Ta ostatnia możliwość decyduje  zapewne o < przewadze radia w upo­wszechnianiu muzyki, i Pozbawia’ ono. muzyków twarzy, ale do tego przyzwyczaja nas słuchanie odtworzeń mechanicznych z urządzeń własnych, silnie rozpowszechnione dziś w domach; Choć de­biuty, muzyczne nie są sprawą radia,-choć gdzie indziej ustala się pozycja twórców i odtwórców, radio wpływa w dużym stopniu na kariery mu­zyczne, przynajmniej te, które należą do sfery mu­zyki lżejsze.

Mniej łaskawe jest radio dla aktorów. Dzieje się to za sprawą technicznej istoty tego środka przeka­zu. Pozbawienie postaci, zredukowanie ich kun­sztu do głosu przekształca tę sztukę w coś innego, co może towarzyszyć ich drodze, nie dodając się w sposób prosty do aktywności artystycznej upra­wianej w teatrze czy na planie filmowym. Wysoka ranga i względna popularność znacznej części słu­chowisk nie odmienia tej sytuacji. Są to osiągnię­cia wybitne, lecz inne, zbudowane nie z tej mate­rii, z której utworzone są kreacje teatralne, filmo­we, telewizyjne.

Na’ przykład i o tym, czy ‘ ktoś mówi w telewizji, czy też czyta, wiemy przede wszystkim stąd, że to widzimy, toznaczy widzi­my, czy spogląda na kartkę.czy też nie.” Tak w radiu, jak w telewizji te nieartystyczne wypowiedzi słowne można rozmaicie klasyfikować. Wyróżnić na przykład pewnego rodzaju kon­feransjerkę, do której należą wszelkie zapowiedzi programów czy słowne uzupełnienia wtrącane po­między elementami tzw. bloków, komentarze zda­rzeń uchwyconych na żywo, choćby w czasie me* czu, przekaz informacji w dziennikach i publicy­styka radiowo-telewizyjna.

Każda klasyfikacja wie­lokształtnego i wielofunkcyjnego słowa radio­wo-telewizyjnego okazałaby się prawdopodobnie nie w pełni adekwatna. Chcę rzecz ująć bez odry­wania słowa od tego, kto je wygłasza, chcę okre­ślone funkcje słowa odnieść do charakteru osób zaangażowanych w mówienie. Postaram się bo­wiem wykazać, jak ważną jest sprawą, kto co wygłasza. Funkcje słowne w radiu i telewizji mogą mieć właściwą lub – niewłaściwą obsadę. Mogą mieć właściwą lub niewłaściwą konwencję, we­dług której przemawiający do’nas określa sam sie­bie.

Pośrednik jako osobowość publiczna anga­żuje osobowość pośrednika. Jak już powiedzia­łem, człowiek przemawiający, do nas za pośredni­ctwem radia czy telewizji nadaje nie tylko tekst, lecz także komunikat ó sobie samym, siebie jako komunikat. Przekazuje nam siebie jako lektora, nie autora. Jest to rola, a zarazem w określony sposób przykrojona do roli osobowość czy też część oso* bowości prywatnej przetworzona w osobowość publiczną.]Na mocy-konwencji, nie pisanej, lecz niezawodnie przyjmowanej przez odbiorców, rola ta, owa przykrojona osobowość, określa to, czego oczekujemy od osoby na ekranie.

Pozór ten nie powstaje wtedy, gdy treścią przekazu jest program emisji na dzień następny, • może  natomiast powstać, gdy w grę wchodzi, na przykład, jakiś komentarz do wydarzeń.- Przypadek, który wskazałem,.-nie wyczerpuje sprawy, pośrednik jest jeszcze bardziej ograniczony.Nie znaczy to wcale, iż wszelkie własne cechy osobowe są wyrugowane z roli pośrednika, z jego osobowości publicznej. Nie jest to możliwe, a nad­to określone właściwości konstytuują pożądaną czy właściwą osobowość publiczną pośrednika.